Gołoborze

Lokalizacja: pow. leski, gm. Baligród.
Typ: Geologiczny

Skalny rezerwat „Gołoborze” znajduje się we wsi Huczwice. Utworzony został w 1969 roku i zajmuje 13, 90 ha. Pola rumowisk skalnych są charakterystyczną cechą Bieszczadów zasadniczo na wysokości powyżej 1100 m n.p.m. Na niższych częściach grzbietów są również spotykane, ale w postaci niewielkich płatw porośniętych przez las. W tym kontekście gołoborze w okolicach Rabego koło Baligrodu jest unikatową formą, ze względu na zaleganie w klimatycznym piętrze umiarkowanie chłodnym w przedziale od wysokości około 540 m do ponad 610 m n.p.m. Nagie rumowiska skalne pokrywają stoki niewielkiego, ostro zarysowanego wzniesienia o kształcie trójgraniastej piramidy (najlepiej widocznej od strony południowej), pomiędzy doliną Rabańskiego (Rabskiego) Potoku i dolinkami jego dwóch małych, prawostronnych dopływów. Najbardziej wyróżnia się stok o średnim nachyleniu 45o, oddziela on rezerwat „Gołoborze” od kamieniołomu założonego na ostrodze góry Patryja. Grań szczytowa w rezerwacie utworzona jest z obwietrzałych i okrytych zwietrzeliną prawie płyt skalnych.

W pobliżu północnego zakończenia grani płyty skalne, o powierzchni 1m2 i grubości do 30 cm, przewracają sie i leżą luźno na stoku. Na stokach gołoborza zaobserwować można kolejne stadia naturalnej sukcesji roślinnej, od skał porośniętych przez porosty po zbiorowiska leśne. Ciekawostką mineralogiczną piaskowców budujących gołoborze jest obecność wzdłuż ich spęka czerwonych kryształków realgru i żółtych nalotów auryigmentu. Samo rumowisko skalne zajmuje stosunkowo niewielka część, bo ok. 27% powierzchni całego rezerwatu. Resztę pokrywają zróżnicowane zbiorowiska leśne. Wyróżnić wśród nich można olszynkę karpacką zajmującą trasę Rabskiego Potoku u podnóża szczytu, zespół żyznej buczyny karpackiej w wariancie typowym oraz rzadko występujący w Bieszczadach, dominującym w rezerwacie zespół dolnoreglowego boru jodłowo- świerkowego.

Bogata i zróżnicowana jest flora rezerwatu. Zinwentaryzowana dotychczas 200 gatunków roślin. Wśród gatunków drzewiastych najczęściej widoczne są: jodła, świerk i brzoza brodawkowata, wśród krzewów wyróżnia się leszczyna. Szczególną grupą we florze rezerwatu są rośliny górskie. Spośród 180 gatunków obecnych na obszarze Karpat Wschodnich, na stosunkowo niewielkiej powierzchni rezerwatu odnaleziono ich 40.

W rezerwacie stwierdzono także 18 taksonów objętych ochrona gatunkową. Najbardziej interesującymi są: storczyk plamisty tzw. kukułka (gatunek narażony na wygniecie), tojad mołdawski, wawrzynek wilczełyko, podkolan biały, parzydło leśne, omieg górski, ciemiężyca  zielona, widłak wroniec, widłak jałowcowaty i widłak goździsty. Gatunki objęte częściową ochroną występujące w rezerwacie to: kopytnik pospolity, marzanka wonna, goryczka trojeściowa, paprotka zwyczajna, pierwiosnka wyniosła i kalina koralowa.

Ciekawą grupę gatunków stanowią porosty i mszaki, licznie porastające bloki i zagłębienia skalne, wśród nich objęta ochrona płucnica Islandzka. Osobliwością hydrologiczną jest unikalne źródło wody mineralnej zawierającej siarczki arsenu, zlokalizowane tuż przy północno- zachodniej granicy rezerwatu.

Faunę rezerwatu ze względu na jego małą powierzchnię należy odnieść do rozpościerających się dookoła rozległych kompleksów leśnych. Są one ostoja największego polskiego drapieżnika- niedźwiedzia brunatnego. Spotykany jest tu wilk, ryś i żbik. Stosunkowo licznie występują: wydra, borsuk, kuna leśna i lis. Swoją ostoję w okolicznych lasach znalazły również żubry. Masowo występuje jeleń europejski, sarna, mniej licznie dzik.

Z bogatego świata ptaków warto odnotować w tych okolicach bardzo rzadkie gatunki: orła przedniego, orlika krzykliwego, puchacza, puszczyka uralskiego, dzięcioła białogrzbietego i trójpalczastego.  Najliczniejszym przedstawicielem ptaków drapieżnych jest bez wątpienia myszołów zwyczajny. Spotkać też można jastrzębia, krogulca, trzmielojada. Typowo puszczańskim gatunkiem jest bocian czarny, występujący w pobliżu większych cieków wodnych, oraz kruk. Warto też wspomnieć o dość częstym jarząbku, dzięciołach oraz sporej grupie ptaków śpiewających.

Świat gadów i płazów reprezentują: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec zwyczajny, żmija zygzakowata oraz salamandra plamista. W wodach większych potoków, oprócz licznych bezkręgowców, najczęściej występuje strzebla potokowa i pstrąg potokowy. Uwzględniając całokształt warunków naturalnych rezerwatu, można go zakwalifikować do grona bardzo cennych przyrodniczo, a przy tym unikalnych pod względem reprezentowanego przedmiotu ochrony w polskich Bieszczadach.

Fot. M.Jedynak, M.Pociask