Źródliska Jasiołki
Lokalizacja: pow. sanocki, gm. Komańcza
Typ: krajobrazowy
Rezerwat „Źródliska Jasiołki” utworzony został w roku 1993. Jego powierzchnia wynosi 1585,01 ha. „Źródliska Jasiołki” to największy rezerwat w województwie podkarpackim, a zarazem w polskich Karpatach. Położony jest na wschodnim krańcu Beskidu Niskiego, około 8 km na zachód od granicy pomiędzy Karpatami Zachodnimi i Wschodnimi, w granicach Jaśliskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje on najwyżej położone części północnych stoków pasma granicznego ze Słowacją w rejonie szczytów: Pasika (848 m n. p. m.), Kanasiówka (823 m n. p. m.) i Weretyszów (741 m n. p. m.). Wyższe partie porośnięte są górskim lasem bukowym z domieszką jodły, są to najczęściej drzewostany powyżej 80 lat. Wschodnia część rezerwatu to obszar źródliskowy Jasiołki i Wisłoka z licznymi wąwozami oraz blokami skalnymi w głębokich korytach. W części zachodniej stoki są nachylone łagodnie. Rezerwat obejmuje zbiorowiska roślinne łąk górskich i torfowisk, a także tereny po dawnej wsi Jasiel, w której współcześnie już nikt nie mieszka, a tereny po osadzie we władanie objęła przyroda.
W rezerwacie zbiorowiska leśne zajmują 75% jego powierzchni. Dominuje w nich zespół buczyny karpackiej. Niewielkie powierzchnie zajmuje zespół olszyny bagiennej. Wzdłuż brzegów Jasiołki zachowały się fragmenty zadrzewień lęgowych z bujnym runem ziołoroślinnym. Niewielki procent powierzchni zajmują drzewostany i młodniki świerkowe pochodzące z zalesień łąk i pastwisk. Na gruntach porolnych występują niewielkie płaty drzewostanów olszy szarej.
Flora rezerwatu jest bardzo bogata, zanotowano tu 480 gatunków roślin. Różnorodnością szczególnie wyróżnia się rozległy kompleks zaroślowo-torfowiskowo-łąkowy „Uroczysko Jasiel”. Ze względu na położenie szata roślinna rezerwatu ma charakter przejściowy pomiędzy Karpatami Zachodnimi i Wschodnimi.Wyraźnie przeważa element wschodni, który reprezentują: wilczomlecz karpacki, smotrawa okazała, sałatnica leśna, tojad wiechowaty, bluszczyk kosmaty, cebulica dwulistna, kostrzewa górska, żywokost sercowaty. Z kolei element zachodniokarpacki reprezentuje przytulia okrągłolistna. Na szczególną uwagę zasługują gatunki torfowisk wysokich, które mają tu najbogatsze skupisko w Beskidzie Niskim, a zwłaszcza rosiczka okrągłolistna. Rozpowszechniona jest wełnianka pochwowata oraz mchy: torfowiec magellański, płonnik sztywny i mochwian bagienny, znacznie rzadsza jest żurawina błotna.
Bardzo interesującą grupę stanowią gatunki typowe dla podmokłych łąk o charakterze torfowisk niskich i otwartych bagien. Są tu liczne turzyce, mietlica psia, pępowa błotna, ostrożeń łąkowy i błotny, kruszczyk błotny oraz skrzypy: zimowy, polny, bagienny i błotny. Wśród roślin liczna jest grupa gatunków górskich, a wśród nich reglowych. Są to głównie rośliny żyznych lasów bukowych i bukowo-jodłowych: żywiec gruczołowaty, żywokost sercowaty, tojeść gajowa, kostrzewa górska, paprotnik kolczysty, miesiącznica trwała i inne. Rzadziej spotykane są gatunki podgórskie, z których na terenie rezerwatu spotykane są tylko dwa: turzyca zwisła i skrzyp olbrzymi. Z roślin subalpejskich najczęściej spotykany jest omieg górski i ciemiężyca zielona, rzadki jest modrzyk górski, a z osobliwości – wilczomlecz karpacki.
W rezerwacie można zobaczyć, jak las zajmuje tereny, na których gospodarował kiedyś człowiek. Drzewa oraz krzewy jałowca coraz bardziej porastają dawne pola i pastwiska. Zdaniem naukowców, aby ratować unikatowe łąki, trzeba je kosić. Rozległe przestrzenie o powierzchni prawie 300 hektarów są ważnym miejscem polowań ptaków drapieżnych. Można tu spotkać orlika krzykliwego. Widoczne są myszołowy zwyczajne, jastrzębie, krogulce, pustułki, kobuzy, kruki, puszczyki uralskie, puchacze oraz sowy uszate. W starodrzewach jodłowych oraz bukowych często gnieżdżą się gołębie, a także liczne dzięcioły, z ich największym u nas przedstawicielem – dzięciołem czarnym. Najliczniejszą grupę stanowią ptaki śpiewające: trznadel, zięba, kowalik, sikory, świergotek drzewny, drozdy i wiele innych. Ogółem na terenie rezerwatu zaobserwowano 108 gatunków ptaków, z których 102 objętych jest ochroną. Puszcza jest ostoją wielu drapieżników. Występują tu wilki, rysie, żbiki, borsuki, lisy, kuny leśne, a nawet niedźwiedzie brunatne, które mają tu swoje mateczniki. W rezerwacie bardzo liczne są jelenie, sarny, dziki, rzadkim gościem jest natomiast łoś. Rozległe łąki są doskonałym siedliskiem dla owadów, szczególnie motyli.
Przed kilku laty po pożarze, który wybuchł na Słowacji i rozprzestrzenił się na polska stronę, w Jasielu zbudowano duże stawy retencyjne, które wtopiły się już w krajobraz. Te zbiorniki stały się miejscem życia wielu gatunków roślin i zwierząt. Rezerwat jest doskonałym miejscem poznawania osobliwości przyrodniczych i kulturowych. Wiodą tędy szlaki piesze i konne, przygotowano miejsce biwakowe. Rezerwat tworzy przejściową ostoję dla gatunków zwierząt pomiędzy Bieszczadzkim Parkiem Narodowym i Magurskim Parkiem Narodowym. Przyrodnicy twierdzą, że ze względu na dużą powierzchnię i liczne osobliwości fauny i flory mógłby być parkiem narodowym.
