Przełom Osławy pod Mokrem

Lokalizacja: pow. sanocki, gm. Komańcza, Zagórz
Typ: Krajobrazowy

Utworzony został w roku 2000, na powierzchni 322,45 ha na terenie dwóch wsi: Wysoczany i Mokre. Położony na granicy Beskidu Niskiego i Bieszczadów chroni przełomowy odcinek Osławy, która w okolicach Duszatyna opływa 50-metrowy ostaniec – wzgórze Łokieć. Przeciskając się pomiędzy stromymi zboczami, spada z szumem ze skalnych progów tworząc kaskady i po 1,7 km wraca prawie w to samo miejsce, z którego wypłynęła. Przełom Osławy przez piaskowcowo-łupkowe wzniesienie wysoczyznowe, utworzył tu malownicze zakole ograniczone stromymi, porośniętymi lasem zboczami. Wraz z rozległym tarasem rzecznym i korytem obfitującym w progi skalne jest to wyjątkowy i jednocześnie niepowtarzalny pod względem krajobrazowym zakątek Pogórza Bukowskiego. W dolinie rzeki możemy zobaczyć różnorodne formy skalne i pozostałości po mniejszych i większych osuwiskach.

W lasach rezerwatu znajdziemy różne drzewostany: olszynkę karpacką, lasy świerkowe i sosnowe, stary 130-letni las bukowo-jodłowy oraz jaworzynę górską ze wspaniałymi okazami wiązu górskiego i jaworami. Obok pospolitszych roślin chronionych, takich jak wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity czy gnieźnik leśny, spotkać tu można również kilku rzadkich przedstawicieli tej grupy: kruszczyka sinego, storczyka plamistego czy tojada wschodniokarpackiego.

W czystej wodzie żyją małże, wypławki, skąposzczety, pijawki, kiełże, jętki, chruściki. W zakolu rzeki występują pstrągi potokowe i klenie. Widywano również: lipienie, głowacze, strzeble, brzanki, jelce, piekielnice, ukleje i kiełbie. Największą osobliwością fauny rezerwatu są gatunki puszczańskie, z niedźwiedziem brunatnym na czele. Bytuje tutaj także ryś, żbik oraz – w rozległych kompleksach leśnych – wilk. Jelenie europejskie, stanowiące podstawę pożywienia wilków, przyciągają je tu licznie. Spotyka się także żubra, sarnę, dzika, lisa, borsuka i kunę leśną. W wodach żyje wydra. Znaczna jest także liczba gatunków ssaków owadożernych i gryzoni.

Wartościowe elementy awifauny to orzeł przedni, orlik krzykliwy, puszczyk uralski i puchacz. Gniazduje tu również bocian czarny, spotkać można jastrzębia gołębiarza, myszołowa zwyczajnego, jarząbka, kruka, pliszkę górską i pluszcza. Gady reprezentowane są przez jaszczurkę żyworodną, padalca zwyczajnego i zaskrońca zwyczajnego. Z płazów odnotowano traszkę karpacką i górską, żabę trawną, kumaka górskiego i salamandrę plamistą, zasiedlającą podmokłe strefy lasu z czystą, bogatą w tlen wodą.

Osobliwością rezerwatu są źródła wody mineralnej o niezbadanym jeszcze dobrze składzie, wypływające w bezpośrednim sąsiedztwie torowiska kolejki, jak również pod szczytem Karnaflowego.