DOLINA CISOWEJ
Lokalizacja: gm. Krasiczyn, pow. przemyski
Wskazówki dojazdu samochodem/autobusem: Początek i koniec ścieżki znajduje się przy urządzonym punkcie widokowym. Punkt widokowy znajduje się przy drodze krajowej nr 28 na odcinku łączącym Sanok z Przemyślem, jadąc w kierunku Przemyśla - po prawej stronie drogi.
Długość trasy/czas przejścia: ok. 3,5 km
Infrastruktura turystyczna i oznaczenie ścieżki: Z punktu widokowego, możemy podziwiać Dolinę Cisowej. Na ścieżce znajduje się 6 przystanków opatrzonych tablicami informacyjnymi. Na trasie nie ma tabliczek kierunkowych, ale jest ona dobrze widoczna, ze względu na regularne wykaszanie. Przy 4 przystanku znajduje się wiata ogniskowa (palenisko wewnątrz wiaty).
Opis trasy: Ścieżka dydaktyczna leży w centrum Pogórza Przemyskiego w Dolinie Cisowej. Potok Cisowa (zwany przez niektórych Cisowianką) wpada do rzeczki Olszanki, która jest dopływem Sanu. Początek ścieżki, znajduje się na wysokości 446 m n.p.m., natomiast potok Cisowa biegnący dnem Doliny płynie na wysokości 330 m n.p.m. Mamy więc do pokonania 116 m przewyższenia. Początek ścieżki leży na zboczu góry Mordownia (471 m n.p.m.). Tak duże różnice pomiędzy najwyżej i najniżej położonym punktem w terenie są charakterystyczne dla tego obszaru. Trasa ścieżki biegnie przez łąki, które obecnie nie są użytkowane. Jedynie raz w roku są koszone w ramach ochrony ptaków – zwłaszcza derkacza. Na ścieżce znajduje się 6 przystanków, opatrzonych tablicami informacyjnymi. Na ścieżce można obserwować wiele cennych gatunków roślin i zwierząt. Wśród roślin naczyniowych wymienić należy ostrożenia siedmiogrodzkiego, goździka kosmatego czy zimowita jesiennego. Ale nie tylko te chronione są warte uwagi. Znaleźć możemy tutaj aż 60 innych gatunków roślin. Świat chronionych owadów reprezentuje m. in. biegacz urozmaicony, godnica pontyjska czy trzmiel gajowy. Warto pochylić się nad potokiem Cisowa i zaobserwować licznie występujące tu chruściki, widelnice, kiełże czy wypławki. Larwy chruścików budują wokół siebie domki, które chronią je przed drapieżnikami, a także są balastem który chroni je przed porwaniem przez nurt rzeki. Ponadto w potoku Cisowa znaleźć możemy minoga ukraińskiego, który nie jest rybą a bezżuchwowcem. Równie różnorodny jest świat płazów, wśród których wymienić należy kumaka górskiego, traszkę karpacką, żabę dalmatyńską czy żabę trawną. Wytrawny obserwator może wypatrzeć na ścieżce aż 5 gatunków gadów (tj. połowę rodzimych gadów Polski), w tym: jaszczurkę zwinkę i żyworodną, padalca, zaskrońca zwyczajnego i żmiję zygzakowatą. Tuż nad głowami, na pobliskich drzewach czy krzewach możemy zobaczyć (albo usłyszeć) wiele gatunków ptaków takich jak dzięcioł zielony, gąsiorek, kapturka, derkacz czy myszołów zwyczajny. Podczas inwentaryzacji przyrodniczej ssaków, które są objęte ochroną, na ścieżce w Dolinie Cisowej zanotowano bobra europejskiego, popielicę, wydrę, ryjówkę aksamitną, a nawet rysia i niedźwiedzia brunatnego. Ponadto możemy natknąć się na ślady bytowania dzika (buchtowisko), jelenia, sarny oraz spotkać lisa czy zająca. Ciekawą osobliwością świata nieożywionego jest wodospad na potoku Cisowa o wysokości prawie 2 m, który znajduje się przy przystanku nr 4.
Ciekawostka: Na ścieżce stwierdzono obecność owada – trzyszcza polnego, który śmiało zasługuje na miano drapieżnika sprintera. Jest to najszybszy owad w Polsce, który w pogoni za swoją ofiarą (owady i pająki) może rozwinąć prędkość 2,2 km/h. Trzyszcz polny jest chrząszczem, którego spotkać możemy na ścieżce od maja do września. Równie ciekawa jest larwa tego chrząszcza – też drapieżna. Kopie ona w podłożu 4 cm pionowy chodnik, z którego wystawia na zewnątrz jedynie część potężnej głowy i czeka na drobne bezkręgowce. Po czym ofiarę wciąga do środka chodnika i wysysa z niej zawartość. Wybitne drapieżna natura tego owada znalazła odzwierciedlenie w jego nazwie angielskiej ang. tiger beetle, czyli chrząszcz-tygrys.
Fot. M.Jedynak
