ŚCIEŻKI PRZYRODNICZE

TURZA

Lokalizacja: Turza, gm. Sokołów Młp., pw. rzeszowski

Cel utworzenia: Ścieżka pokazuje dwa aspekty – przyrodniczy i historyczny. Z jednej strony piękno przyrody, zagadnienia związane z jej ochroną – stanowiąc miejsce odpoczynku dla mieszkańców okolicy. Z drugiej strony pokazuje i upamiętnia miejsce tragicznych wydarzeń roku 1944 i związanych z nimi ofiar NKWD.

Wskazówki dojazdu samochodem/autobusem: W Sokołowie Małopolskim skręcamy na Raniżów, w drogę wojewódzką nr 875. Po ok 3 km, za tabliczką informująca o końcu miejscowości Turza, po prawej stronie znajduje się wjazd na parking leśny. Tutaj znajduje się przystanek nr 1, z którego możemy rozpocząć naszą wędrówkę – albo na trasę północną, albo na trasę południową. Można tutaj też dojechać busem, który jeździ na trasie Sokołów Małopolski – Kolbuszowa, przystanek znajduje się w Turzy, w odległości od przystanku nr 1 na ścieżce ok. 700 m.

Długość trasy/czas przejścia:

pętla północna – 6,5 km / 3 h
pętla południowa – 3,5 km / 2 h

Infrastruktura turystyczna i oznaczenie ścieżki: Punktem centralnym trasy jest parking leśny przy drodze Raniżów – Sokołów w pobliżu Turzy. Na parkingu są usytuowane stoły, wiata chroniąca przed niekorzystnymi warunków atmosferycznych oraz punkt ogniskowy. Tu, na początku ścieżki znajdują się tablice informacyjne. Na całej ścieżce znajduje się 20 tablic przystankowych – 11 na trasie północnej i 9 na trasie południowej.

Opis trasy: Ścieżka została utworzona przez Nadleśnictwo Głogów Małopolski. Ta ścieżka przyrodniczo-historyczna w kształcie ósemki została wyposażona w 20 przystanków. W punktach przystankowych opisane są ciekawsze elementy przyrody, zabiegi hodowlane prowadzone w lesie, zagadnienia ochrony przyrody, roślin leczniczych ale też miejsca związane z historią. Pierwszy przystanek „Ochrona przyrody”, pokazuje m.in. 160 -letniego buka, który ma cechy pomnika przyrody. Na kolejnym przystanku trasy północnej „Zbieramy grzyby” pamiętając przy tym, że trzeba się znać na grzybach bo występują tutaj również grzyby trujące – ważna zasada: żadnego nie niszczymy. Pożary lasów są zaliczane do najczęściej występujących klęsk żywiołowych o czym mówi następny przystanek „Ogień i las”. Wędrując dalej ścieżką poznamy „Rośliny lecznice”, ale zbierając zioła pamiętajmy, że tak jak z grzybami – trzeba się znać, ponieważ możemy trafić też na rośliny trujące. „Gospodarka łowiecka” oraz „Pielęgnowanie upraw” to kolejne przystanki na naszej ścieżce, po których trafimy do drewnianej „Kapliczki św. Huberta” wybudowanej w 1983 r. Na ścieżce dowiemy się również na temat „Pielęgnowania drzewostanów leśnych” i roli „Wody w lesie”. Kolejny przystanek nr 10 to „Szkółka leśna” gdzie warto skorzystać z infrastruktury turystycznej i zrobić sobie czas na odpoczynek, bo tylko jeden przystanek – „Ochrona upraw leśnych” dzieli nas od powrotu do przystanku nr 1, gdzie ścieżka zapętla. Gdy starczy nam sił warto kontynuować wędrówkę na trasie południowej . Pierwszy przystanek na tej trasie (a 12 z 20) to „Śmieci w lesie”, który podejmuje ten wciąż istniejący problem – a rozwiązywany poprzez akcje sprzątania przecież z naszych podatków. Na kolejnym przystanku dowiemy się na temat „Siedlisk leśnych” terenów nizinnych. Gdy dojdziemy do przystanku nr 14 „Pomnik pomordowanych” warto przystanąć i pochylić głowę nad wydarzeniami historii. Wędrując dalej poznamy „Główne gatunki lasotwórcze” takie jak sosna, świerk, jodła, dąb czy buk oraz spotkamy „Przydrożny Krzyż w lesie sosnowym”, który owiany jest legendą. Następne przystanki pokażą „Fazy rozwojowe lasu”, jak wygląda „Zakładanie upraw leśnych” oraz co to jest „Zmiana pokoleń” w kontekście hodowli lasu. Na całej trasie rozlokowane są ławki i stoły pozwalające na odpoczynek. Ustawiono również kosze na śmieci.

Ciekawostka: Najbardziej unikalnym miejscem na ścieżce, jest przystanek nr 14 poświęcony ofiarom sowieckiego terroru, jaki miał miejsce w 1944 r. Znajduje się tam również wyjątkowy pomnik poświęcony ofiarom tamtego tragicznego wydarzenia wzniesiony w 1995 r, projektu Piotra Kidy. Miejsce to powinniśmy uczcić chwilą zadumy nad nie tak dawną historią oraz ogromem cierpień naszego narodu.

Informacja: 1. Na przystanku nr 10 przy szkółce leśnej znajduje się zielona klasa, gdzie po uzgodnieniu z leśniczym, można przeprowadzić zajęcia z młodzieżą (teren jest zamknięty i ogrodzony). Oprócz udogodnień w postaci ławek, stołów, zadaszenia i miejsca na ognisko, znajduje się również toaleta. 2. Ważną informacją dla miłośników dwóch kółek jest to, że po ścieżce można poruszać się nie tylko pieszo ale i rowerem. Trzeba mieć tylko na uwadze, że niektóre fragmenty ścieżki są mocno piaszczyste i poruszanie się rowerem może wymagać więcej wysiłku.

Fot. M.Jedynak

KOBYLE JEZIORO

Lokalizacja: Huta Złomy, gm. Narol, pw. lubaczowski

Cel utworzenia: Ścieżce daje możliwość poznania osobliwości rezerwatu „Źródła Tanwi”, gdzie znajdują się źródła jednej z największych rzek Roztocza - Tanwi, oraz osobliwości torfowiska przejściowego i wysokiego, zbiorowisk roślinnych boru bagiennego, wilgotnego i świeżego.

Wskazówki dojazdu samochodem/autobusem: Samochodem dojazd do miejscowości Huta Złomy drogą publiczną od Narola przez Jędrzejówkę i Dębiny lub z Horyńca Zdroju przez Werchratę, Wolę Wielką i Dębiny. Samochód lub autokar można zostawić na parkingu przy leśniczówce, ok. 50 m od początku ścieżki. Dojazd autobusem PKS do miejscowości Łówcza położonej 4,5 km od początku ścieżki.

Długość trasy/czas przejścia: 2 km/1,5 h

Infrastruktura turystyczna i oznaczenie ścieżki: Na trasie ścieżki urządzony jest pomost nad torfowiskiem. Osiem tablic, rozstawionych na całej trasie ścieżki, zawiera krótkie informacje o jej osobliwościach. Przy przystanku nr 8 znajduje się urządzone miejsce na ognisko, z ławami i stołami do dyspozycji turystów. Ścieżka oznakowana jest w terenie strzałkami oraz białymi kwadratami z czerwonym paskiem po ich przekątnej malowanymi na drzewach.

Opis trasy: Trasa prowadzi w granicach Południowo roztoczańskiego Parku Krajobrazowego oraz przez rezerwat Źródła Tanwi w Hucie Złomy, na obszarze Nadleśnictwa Narol (które opiekuje się ścieżką). Sama miejscowość położona jest u stóp masywu Wielkiego Działu, najwyższego wzniesienia na Roztoczu osiągającego 395 m n.p.m.. Ścieżka zaczyna się w miejscowości Huta Złomy, przy krzyżu wapiennym – jednym z wielu takich na Roztoczu. Tu na przystanku nr 1 stoi tablica informacyjna zawierająca również mapkę poglądową i krótki opis ścieżki. Spacerując dalej piaszczystą drogą dotrzemy do przystanku nr 2, gdzie zwróćmy uwagę na występujące tu zbiorowisko roślinne typu bór wilgotny. Dominuje tutaj sosna z domieszką brzozy, a pojedynczo występuje osika i świerk. Ponad głowami możemy wypatrywać żółto –czarną wilgę, grubodzioba czy naszego najmniejszego dzięcioła - dzięciołka. Trasa ścieżki po zalesionej wydmie zaprowadzi nas do kolejnego przystanku nr 3 gdzie dowiemy się na temat gleb organicznych – torfów i murszy. Torf to skała osadowa, powstała z obumarłej roślinności bagiennej w warunkach nadmiernego uwilgotnienia podłoża. Spotkać tu możemy borówkę bagienną, wełniankę pochwowatą, a co bardziej spostrzegawczy– rosiczkę okrągłolistną. Torfowisko możemy podziwiać z pomostu prowadzącego w jego głąb. Na kolejnym przystanku nr 4 uwagę naszą zwrócą całe połacie borówki czarnej czy wrzosu zwyczajnego w suchym borze sosnowym. O świcie lub o zmierzchu nasłuchujmy drozda śpiewaka. Teren po lewej stronie przystanku nr 5 jest równy, lekko wklęsły, miejscami podmokły z dominacją sosny i brzozy z borówką bagienną (pijanicą). Po prawej zaś stronie suche i piaszczyste siedlisko gdzie oprócz sosny i brzozy spotkamy jałowca. Podczas marszu w kierunku przystanku nr 6 nasłuchujmy zięby a po bokach podziwiajmy kopce będące dziełem mrówek. Przystanek nr 7 usytuowany jest w młodniku sosnowym. Ponad głowami możemy dostrzec myszołowa, trzmielojada czy polującego w okolicy orlika krzykliwego. Przystanek nr 8 sygnalizuje nam koniec wędrówki, gdzie warto jeszcze zatrzymać się gdzie przygotowane są ławki, stoły i miejsce na ognisko – w sam raz na piknik.

Ciekawostka: 1. Nazwa rezerwatu i ścieżki pochodzi od legendy, jakoby na torfowisku miała utopić się źrebna kobyła. Podobno nawet dziś, gdy z bagien wydobywają się opary, to można usłyszeć głos źrebaka. 2. We wsi znajdowała się kiedyś huta wykorzystująca, często spotykane w całej okolicy, pokłady rudy darniowej. W czasie Ii wojny światowej Huta Złomy bardzo ucierpiała w czasie walk z UPA i została niemal doszczętnie zniszczona. 3. Na ścieżce odnajdziemy także oznakowanie Centralnego szlaku pieszego Roztocza, którego niebieskie znaki doprowadzą nas w kierunku wschodnim przez wzgórze Wielki Dział do Woli Wielkiej. Wokół wzgórza odnajdziemy duże skupisko bunkrów punktu oporu tzw. Linii Mołotowa.

Informacja: Na ścieżkę warto wybrać się wiosną, w okresie kwitnienia roślin oraz jesienią. Warto zabrać ze sobą lornetkę do obserwacji ornitologicznych oraz przewodnik do oznaczania roślin. Teren nie jest trudny, płaski, a miejscami lekko falisty. Trzeba jednak pamiętać o obuwiu terenowym.

Więcej informacji na temat rezerwatu można znaleźć tutaj: Rezerwat "Źródła Tanwi"

Fot. M.Pociask, M.Sebastianka

BUKOWY LAS

Lokalizacja: Narol, gm. Narol, powiat lubaczowski

Cel utworzenia: Trasa ścieżki przyrodniczej została wyznaczona przez leśny rezerwat przyrody „Bukowy Las”, który swoim zasięgiem obejmuje pozostałości rozległych lasów bukowych, które dawnej dominowały na Roztoczu.

Wskazówki dojazdu samochodem/autobusem: Dojazd autobusem PKS do Narola na przystanku głównym lub na żądanie w pobliżu Nadleśnictwa, następnie należy się skierować do siedziby Nadleśnictwa i 200 m od niej idąc w stronę Cieszanowa należy skręcić w prawo w drogę dojazdową prowadzącą do ścieżki.

Długość trasy/czas przejścia: 1,5 km/1 h

Infrastruktura turystyczna i oznaczenie ścieżki: Na trasie ścieżki rozmieszczone są 4 tablice przystankowe oraz urządzone są 2 miejsca wypoczynku. Kierunek marszu na ścieżce wyznaczają znaki na drzewach w postaci kwadratów malowanych po przekątnej na biało-czerwono oraz zielone strzałki z napisem „ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza”.

Opis trasy: Trasa ścieżki biegnie przez teren Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej, na terenach Nadleśnictwa Narol. Ścieżka „Bukowy Las” usytuowana jest na terenie rezerwatu "Las Bukowy" pod Narolem, położonego w obrębie Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej.
Rezerwat ten stanowi wśród rozległych sośnin pozostałość pralasów bukowych panujących niegdyś na Roztoczu. Zbiorowiskiem roślinnym dominującym w rezerwacie jest podgórska forma buczyny karpackiej o wysokim stopniu naturalności.

Wzdłuż całej trasy ścieżki uwagę naszą przyciągają stare, ponad 150-letnie buki i jodły o imponujących rozmiarach, pięknym pokroju i ciekawych kształtach. Osobliwością rezerwatu są łany pięknie kwitnącego wiosną czosnku niedźwiedziego. Licznie reprezentowany jest świat zwierząt. Trasa ścieżki liczy ok. 1,5 km długości, czas przejścia ok. 1,5 godz., optymalna wielkość grupy 20 osób.

Więcej informacji na temat rezerwatu można znaleźć tutaj: Rezerwat "Bukowy Las"

Fot. M.Sebastianka

HORYNIEC-NOWINY HORYNIECKIE

Lokalizacja: Horyniec Zdrój, gm. Horyniec Zdrój, pw. lubaczowski

Cel utworzenia: Ścieżka daje możliwość poznania pięknego parku zdrojowego, zespołu klasztorno-kościelnego o.o. Franciszkanów oraz zbiorowisk starodrzewu olchowego i buczyny karpackiej.

Wskazówki dojazdu samochodem/autobusem: Do Horyńca Zdroju można dojechać autobusem PKS, szynobusem relacji Rzeszów-Horyniec Zdrój. Samochodem można dojechać np. od Lubaczowa droga wojewódzką nr 867. Wyjście na ścieżkę znajduje się w parku zdrojowym w Horyńcu.

Długość trasy/czas przejścia: 8 km/ 3h

Infrastruktura turystyczna i oznaczenie ścieżki: Trasa ścieżki opatrzona jest 8 przystankami z tablicami informacyjnymi. Na ścieżce znajdziemy również małą infrastrukturę turystyczną w postaci ław i stołów oraz stojaka na rowery. Trasę ścieżki wyznaczają znaczki malowane na drzewie w postaci kwadratów biało czerwonych malowanych po przekątnej.

Opis trasy: Trasa ścieżki biegnie po terenie Południowo roztoczańskiego Parku Krajobrazowego. W parku zdrojowym znajduje się zakład przyrodoleczniczy oraz wiele ciekawie skomponowanych alei, grup drzew i krzewów ozdobnych. Aż do piątego przystanku towarzyszy nam zielony szlak. Przechodząc przez Horyniec dochodzi się do zespołu klasztorno-kościelnego o.o. Franciszkanów otoczonego pomnikowymi drzewami, który znajduje się przy przystanku nr 2. Po zwiedzeniu klasztoru przechodzimy na drugą stronę szosy i kontynuujemy naszą wycieczkę drogą gruntową. Można tutaj wypatrywać ziębę, kosa, rudzika czy gąsiorka. Wieczorem i rano wychodzą tutaj sarny i dziki na żerowisko. Trasa ścieżki prowadzi przez 60-letni las olchowy do przystanku nr 3. Oprócz olszy czarnej spotkać tu możemy graby i buki. Po lewej stronie ścieżki znajduje się obniżenie terenu – śródleśna młaka. Możemy wypatrywać w runie szereg roślin związanych ze środowiskiem wilgotnym i bagiennym takich jak sitowie leśne, sit rozpierzchły czy ostrożeń błotny. W dalszym ciągu ścieżka prowadzi zielonym szlakiem drogą leśną aż do przystanku nr 4 gdzie wokół możemy obserwować podgórską formę buczyny karpackiej. W runie leśnym spotkamy gatunki charakterystyczne dla buczyn, np. żywca gruczołowatego, bodziszka cuchnącego, czyśćca leśnego czy czosnku niedźwiedziego. Idziemy w kierunku przystanku nr 5, kierując się w stronę przepustu kolejowego. Kolejny przystanek to miejsce kaplicy Matki Boskiej Horynieckiej tzw. kaplicy na wodzie. Z tablicy informacyjnej dowiemy się szczegółów na temat jej historii. Na szczycie wzgórza nad kaplicą znajduje się żelazny krzyż, który zastąpił wcześniejszy drewniany postawiony w 1809 r. na pamiątkę przemarszu idących na Lwów wojsk księcia Józefa Poniatowskiego. Przechodzimy przez drewnianą kładkę, przy której stoi figurka św. Franciszka – patrona przyrody. Dalej idziemy lasem, aż dojdziemy do przystanku nr 6, który znajduje się przy kapliczce św. Jana Nepomucena. Ruszamy polną drogą w kierunku Horyńca Zdroju. Dochodzimy do bruśniańskiego kamiennego krzyża przy przystanku nr 7, które stanowią nieodłączny krajobraz Roztocza Wschodniego. Idziemy w kierunku przystanku nr 8, zachowajmy ostrożność przy przekraczaniu torów kolejowych. Ostatnim punktem ścieżki jest krzyż "Jeleń", postawiony w związku z pobytem na polowaniu w lasach horynieckich króla Jana III Sobieskiego i ustrzeleniem przez niego jelenia-byka.

Ciekawostka: W rejonie parku zdrojowego w Horyńcu występuje aż 14 źródeł wód mineralnych. Najbardziej wartościowe i wydajne to „Róża III” i „Róża IV”. Wody ze źródeł wykorzystywane są zarówno do picia, jak i do kąpieli. Nazwa źródeł pochodzi od imienia księżnej Róży Ponińskiej. Mimo nieprzyjemnego zapachu warto skosztować wody. Mieszkańcy Horyńca nazywają swoją wodę „jajczarą” ze względu na to, ze pachnie zgniłymi jajami.

Informacja: Trasę warto odwiedzić każda porą roku. Nie jest trudna. Przeznaczona jest dla turystów pieszych i rowerowych. Rower można wypożyczyć w sanatorium KRUS.

Fot. M.Sebastianka

BRATKOWICE

Lokalizacja: Bratkowice, gm. Świlcza, pw. rzeszowski

Cel utworzenia: Ścieżka w leśnictwie Bratkowice stanowi istotny element programu edukacji ekologicznej Nadleśnictwa.

Wskazówki dojazdu samochodem/autobusem: Z Rzeszowa do Bratkowic jest 16 km. Kierujemy się na drogę krajową nr 9 (wylotówka na Warszawę). By po 5 km od Rzeszowa skręcić w lewo na Bratkowice. Przejeżdżamy przez Rudną Wielką i Mrowlę, po przejechaniu pod wiaduktem nad autostrada skręcamy w lewo. W Bratkowicach skręcamy w prawo, by po ok. 300 m dojechać na parking znajdujący się po lewej stronie, przy wyjściu na ścieżkę.

Długość trasy/czas przejścia: 4km/2h

Infrastruktura turystyczna i oznaczenie ścieżki: Na trasie ścieżki dostępne są ławki i stoły, jest wyznaczone miejsce na ognisko. Elementy małej infrastruktury turystycznej ustawiono zarówno w punkcie edukacyjnym jak i na trasie ścieżki. Tablice umieszczona na całym przebiegu ścieżki opisują las, procesy w nim zachodzące, a także miejsca szczególnie cenne kulturowo i historycznie. W terenie oznaczona jest kwadratami biało czerwonymi malowanymi po przekątnej oraz strzałkami kierunkowymi.

Opis trasy: Ścieżka tworzy pętlę zaczynającą się i kończącą w punkcie edukacyjnym na skraju lasu. Na trasie ścieżki omawiane są miedzy innymi zagadnienia związane z pożarami lasów na przystanku „Ogień i las”. Pożary zaliczany są do najczęściej występujących klęsk żywiołowych. Należy zachować ostrożność, a ogień rozpalać w miejscach tylko do tego wyznaczonych. Na kolejnym przystanku „Zbieramy grzyby”, w które okolica jest bardzo bogata. Odgrywają one ważną rolę współżyjąc z drzewami (mikoryza) czy też rozkładając drewno drzew obumarłych. Na swojej drodze spotkamy grzyby jadalne jak i trujące, dlatego warto mieć ze sobą klucz do oznaczania grzybów. Spotkać tu możemy borowika szlachetnego, koźlarza babkę czy maślaki. Wędrując dalej ścieżką dowiemy się na temat jednego z problemów z jakim borykają się leśnicy, a mianowicie zagadnieniu „Śmieci i las”. Odnowienie lasu prowadzi do powstania nowych drzewostanów, wyciętych bądź zniszczonych przez klęski np. pożar. „Uprawy leśne” służą właśnie odbudowie lasu. Na ścieżce nie raz spotkamy duże kopce zbudowane z resztek roślinnych przez mrówki. Są one zabezpieczone drewnianą konstrukcją, co może uchronić je przez zniszczeniem np. przez dziki. Następny przystanek mówi o „Ochronie ptaków”, które licznie tu występują. Pomagają im również leśnicy np. poprzez wieszanie skrzynek lęgowych. Ptaki owadożerne ograniczają w znacznym stopniu liczebność szkodliwych owadów leśnych. Wędrując dalej ścieżką dowiemy się na temat „Zwierzyny łownej”. W lasach Bratkowic spotkać możemy jelenia europejskiego, sarnę czy dzika. W trakcie leśnej wędrówki może uda nam się natrafić na tzw. „zrzuty” czyli poroże jelenia, które co roku odbudowuje sobie nowe. Na ścieżce znajduje się „Krzyż milenijny” z figurką Matki Boskiej, który został ustawiony na niewielkim wzniesieniu w drzewostanie sosnowym. Pomiędzy sosnami rozwieszony jest duży drewniany różaniec. Ostatni przystanek na ścieżce to „Krzyż przydrożny”.

Ciekawostka: Bratkowice swymi początkami sięgają XIV wieku. Większość historyków utożsamia je z średniowieczną osadą Donatową. Bratkowice (Donatowa), lokowane na południowym skraju olbrzymiej niegdyś Puszczy Sandomierskiej, w ciągu wieków powiększała swój obszar przez zagospodarowywanie terenów leśnych.

Informacja: Usytuowanie ścieżki przy drodze, w sąsiedztwie siedziby leśnictwa czyni ją w pełni dostępną o każdej porze roku. Warto zaznaczyć, ze ścieżka dostępna jest również dla rowerzystów. Ścieżka należy do Szlaku Przyrodniczego Puszczy Sandomierskiej – więcej na stronie www.puszczasandomierska.lasy.gov.pl.

Fot. M.Jedynak