ŚWIERZOWA RUSKA
Lokalizacja: Świerzowa Ruska, gm. Krempna, pw. jasielski
Cel utworzenia: Ścieżka pokazuje historię nieistniejącej już wsi, kulturę jej mieszkańców oraz przyrodę i procesy przyrodnicze, które cały czas zachodzą w dolinie.
Wskazówki dojazdu samochodem/autobusem: Jadąc od strony Jasła należy kierować się drogą wojewódzką nr 992 na Nowy Żmigród. Tutaj trzymamy się tej samej drogi 992 jadąc na Krempną. W Krempnej na skrzyżowaniu skręcamy w prawo, trzymając się drogi głównej. Za mostem na Wisłoce, skręcamy w prawo na Świątkową Wielką.
Długość trasy/czas przejścia: 4 km/2h
Infrastruktura turystyczna i oznaczenie ścieżki: Ścieżka opatrzona jest 8 przystankami z tablicami informacyjnymi. Przejście ścieżki Świerzowa Ruska ułatwią przygotowane ławki, mostki oraz deszczochron, które w razie niepogody ułatwią poruszanie się po ścieżce. Ścieżka ma charakter linowy, tą samą trasa trzeba będzie wrócić. Z ostatniego przystanku ścieżki można dojść żółtym szlakiem do majdanu, przez który biegnie fragment czerwonego szlaku łączącego szczyt Magury Wątkowskiej ze schroniskiem turystycznym w Bartnem. Ścieżka pokrywa się tutaj ze szlakiem rowerowym.
Opis trasy: Trasa ścieżki biegnie pomiędzy wsią Świątkowa Wielka a Przełęczą Majdan położoną niedaleko Bartnego. Ścieżka poprowadzona została wzdłuż potoku Świerzówka, na terenie nieistniejącej już łemkowskiej wsi Świerzowa Ruska. Kończy się ona na Majdanie. Na przystanku nr 1 dowiemy się na temat historii wsi Świerzowa Ruska. Jej nazw pochodzi prawdopodobnie od nazwiska jej zasadźcy – Świrża. Warto się zadumać nad historią tych terenów. Kolejny przystanek znów zwróci nasza uwagę na aspekt historyczny ścieżki, gdzie poznamy cerkwisko i cmentarz, na którym pozostało jeszcze 20 trójramiennych, kamiennych, nagrobnych krzyży. Najstarszy pochodzi z 1883 r. Wędrując dalej ścieżką dotrzemy do przystanku nr 3, gdzie znajdziemy stary sad, który jest jedną z pozostałości po łemkowskich wsiach. Poza walorami krajobrazowymi i kulturowymi stanowią one bank genów. Oprócz tego stanowią źródło pożywienia dla niedźwiedzia brunatnego oraz bazę żerową dla ptaków. Dalej dowiemy się na temat zjawiska sukcesji wtórnej. Teren wsi był kiedyś mocno użytkowany i wykorzystywany rolniczo przez zamieszkujących tutaj Łemków. Po ich wysiedleniu przyroda rządzi się tutaj swoimi prawami- roślinność powraca na utracone pozycje. Przystanek nr 5 mówi o budownictwie łemkowskim. Drewniany budynek mieszkalno-gospodarczy, w którym mieszkali Łemkowie nazywany jest chyżą. Miejsce jej budowania Łemkowie dobierali bardzo starannie, nie budowali też domu na miejscu gdzie wydarzyło się kiedykolwiek jakieś nieszczęście lub uderzył piorun. Dziś pozostałością są tylko podmurówki czy zrujnowane piwnice. Niezwykle urokliwym elementem kulturowego krajobrazu są krzyże i kapliczki przydrożne – niemi świadkowie przeszłości. Budowano je najczęściej dla upamiętnienia ważnych wydarzeń lub jako podziękowanie za otrzymane łaski. Większość krzyży przydrożnych i cmentarnych w Świerzowej wyszła spod dłuta Wasyla Graconia z Bartnego. Czas na element przyrodniczy ścieżki. Na kolejnym przystanku zapoznamy się ze zjawiskiem erozji rzecznej, które możemy obserwować na potoku Świerzówka. Potok ten stanowił oś niegdysiejszej wsi. W miejscu, w którym się znajdujemy doskonale widoczny jest efekt erozji bocznej, czyli podcinania brzegów przez rzekę. Na koniec naszej wędrówki ta ścieżką mamy okazję zapoznać się z piękną łąką, która reprezentuje zbiorowisko nieleśne. Łąki są utrzymywane przez Park poprzeć coroczne wykaszanie. W dolnej części znajduje się zbiorowisko łąki mietlicowo-mieczykowatej. Spotkać tu możemy licznie przywrotnika czy mieczyka dachówkowatego. Wyżej znajdziemy siedlisko wilgotnej łąki ostrożeniowej z ostrożeniem łąkowym.
Ciekawostka: Świerzowa Ruska jest to wieś w Beskidzie Niskim. Jest położona w dolinie potoku Świerzówka na wysokości 470-530 m n.p.m. Od północy otoczona jest Magurą Wątkowską (846 m), Majdanem (768 m) i Ostryszem (635 m) a od południa Mareszką (801 m). Przed II wojną światową wieś liczyła 450 mieszkańców. Było w niej 66 domów, dwie cerkwie i jednoklasowa szkoła z ukraińskim językiem nauczania. Po 1947 r. wieś całkowicie opustoszała. Do dziś jest niezamieszkana. O istnieniu wsi świadczą kamienne krzyże i figury rozmieszczone wzdłuż drogi, fragmenty fundamentów domów i kamiennych piwnic oraz zdziczałe drzewa owocowe.
Informacja: Trasę ścieżki warto odwiedzić o każdej porze roku. Teren nie jest trudny. Jednak warto mieć na uwadze, że droga może być błotnista, szczególnie po opadach deszczu lub roztopach. Warto zapoznać się ze szczegółowym przewodnikiem po ścieżce z opisem poszczególnych przystanków, którego wersję elektroniczną można znaleźć na stronie Magurskiego PN www.magurskipn.pl., w zakładce edukacja/ oferta edukacyjna/ ścieżki przyrodnicze.
Fot. A.Binduga
