Skarpa Jaksmanicka

Lokalizacja: pow. przemyski, gm. Medyka
Typ: Faunistyczny

Utworzony został w roku 1991, na powierzchni 1,93 ha we wsiach Siedliska i Jaksmanice, około 300 m od granicy państwa. Rezerwat jako pierwszy w Polsce chronił kolonię lęgową żołny – gatunku wpisanego do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Występujące tu lessowe skarpy stanowią dogodne miejsce do zakładania nor lęgowych przez żołny i są chętnie zasiedlane przez ten gatunek. Pozostała część rezerwatu to nieużytkowana łąka powstała po eksploatacji lessu. W latach 1984–1985 gniazdowały tutaj 23 pary. Stopniowe zarastanie roślinnością skarpy spowodowało spadek liczby tego gatunku. W latach 1992–1999 gniazdowało tu kilka par. W efekcie wzmożonego ruchu turystycznego i stałej obecności człowieka w okresie lęgowym żołny przeniosły się w inne miejsce niedaleko Przemyśla. Całkowity zanik lęgów tego gatunku w rezerwacie nastąpił od 1999 roku. Prace pielęgnacyjne wykonane jesienią w 2001 oraz ogrodzenie terenu wokół skarpy lessowej przez prywatnego właściciela terenu spowodowało, że ptaki zaczynają powoli tu wracać.

Teren rezerwatu, pomimo niewielkiej powierzchni, odznacza się zróżnicowaniem zbiorowisk roślinnych. Na powierzchni 1,03 ha we wschodniej i południowej jego części dominują zbiorowiska leśne, głównie zespół grądu subkontynentalnego. W piętrze górnym drzewostanu przeważa dąb szypułkowy z domieszką grabu, sosny oraz sztucznie wprowadzonego dębu czerwonego bądź – często występującej w okolicach ruin fortów byłej Twierdzy Przemyśl – robinii akacjowej. W runie występują: zawilec gajowy, turzyca orzęsiona, przylaszczka szczawik zajęczy, gwiazdnica wielkokwiatowa, perłówka zwisła, bluszcz pospolity, marzanka wonna, gajowiec żółty, sałatnica leśna, kokoryczka wielkokwiatowa i nerecznica samcza.

Wśród zbiorowisk nieleśnych przeważa zbiorowisko łąki świeżej. Zajmuje środkową i północną część rezerwatu (o powierzchni 0,60 ha), obejmując tereny położone na południe od skarpy lessowej. Podstawowym elementem warstwy zielnej są: trzcinnik, wiechlina pospolita, kupkówka zwyczajna, komonica zwyczajna, wyka ptasia, traganek szerokolistny, pszeniec gajowy, jaskier ostry, koniczyna łąkowa, a w miejscach bardziej wilgotnych turzyca bagienna i firletka.W niewielkim oczku wodnym dominuje pałka szerokolistna, znaleźć też można skrzyp bagienny i sit rozpierzchły. Oczko wodne jest miejscem rozrodu dla płazów: traszki zwyczajnej, żaby moczarowej, wodnej i trawnej oraz ropuchy szarej i rzekotki drzewnej.

Na terenie rezerwatu stwierdzono liczne gatunki owadów: chrabąszcza majowego, pszczoły miodnej, trzmiela ziemnego, szerszenia, mrówki rudnicy, pazia królowej, rusałki (pawik, admirał, osetnik, pokrzywnik, ceik), kraśnika sześcioplamnego, zmrocznika wilczomlecznego i fruczaka gołąbka.Teren rezerwatu zamieszkuje w okresie lęgowym 40 gatunków ptaków. Za szczególnie cenne oprócz żołny uznano: krętogłowa, gąsiorka i pokrzewkę jarzębatą. Jest to też miejsce bytowania 8 gatunków ssaków: wiewiórki, myszy zaroślowej, lisa, sarny, dzika, jeża, gronostaja i łasicy. Gady reprezentowane są przez 3 gatunki: zaskrońca zwyczajnego, padalca oraz jaszczurkę zwinkę.

Fot. M.Jedynak, M.Pociask