Na południowy wschód od Przemyśla, na jednym ze wzgórz Pogórza Przemyskiego, leży Kalwaria Pacławska, osada i zespół klasztorny oo. Franciszkanów – Sanktuarium Męki Pańskiej i Matki Bożej, jedyne tego rodzaju miejsce kultu w regionie. Okolica to niezwykłe malownicza, wyniosłe wzgórza, przecięte krętą doliną rzeki Wiar, nieliczne pola, łąki i rozległe lasy. W tychże lasach, niegdyś jeszcze bardziej rozległych i niedostępnych, polował swego czasu Aleksander Fredro.

Zespół klasztorny usytuowany jest – podobnie jak i osada – na garbie stromego wzgórza. Na zboczach wzniesień, po obu stronach doliny, w malowniczej scenerii pól, łąk i lasów rozrzucone jest kilkadziesiąt kalwaryjskich kaplic i kapliczek. Okolica to niezwykle urokliwa, poza dniami odpustów, wyjątkowo cicha i spokojna. Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego utrzymany jest w stylu późnego baroku o charakterze raczej prowincjonalnym. Zbudowany jest na rzucie krzyża, trójnawowy, z dwoma krótkimi i bardzo wąskimi nawami bocznymi, szeroką nawą poprzeczną, wystającą znacznie poza korpus budowli oraz dwoma wieżami w fasadzie zachodniej.

W całości zespół klasztory tworzy cenny obiekt architektoniczny i kultowy, już w 1932 roku uznany za zabytek. Wzgórze klasztorne kilka razy w roku zapełnia się wielotysięcznym tłumem pielgrzymów, rozbrzmiewa gwarem modłów i religijnych śpiewów. W ciągu roku odbywa się tu kilka odpustów, z których największe ma znaczenie ma wielki Odpust trwający od 11 do 15 sierpnia z okazji Wniebowzięcia NMP. Od kilku lat, w każdy Wielki Piątek ma miejsce oryginalny spektakl plenerowy, inscenizacja Misterium Męki Pańskiej.

Po dawnej wsi Ulucz, nie licząc kilku kapliczek, pozostała tylko jedna, ale za to niezwykle cenna pamiątka. Na wzgórzu Dębnik, wznoszącym się ponad szeroką w tym miejscu doliną Sanu, przetrwała drewniana cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego. Pod względem wieku, kształtu bryły i konstrukcji jest to zabytek wprost unikalny.

Cerkiew została wzniesiona prawdopodobnie w latach 1510 – 1517, chociaż niektórzy twierdzą, że na przełomie XVI i XVII wieku. Świątynia o charakterystycznej rozłożystej bryle, zbudowana z grubych modrzewiowych bali, posiada układ trójdzielny. Nawa na rzucie kwadratu nakryta jest ośmioboczną kopułą. Prezbiterium, węższe od nawy i zamknięte trójbocznie – podobnie jak babiniec – pozorne sklepienie beczkowe. Babiniec posiada od zewnątrz podcienia tzw. soboty. Wydatny okap dachu wsparty jest na solidnych słupach z mieczami. Smaku budowli dodają szerokie, kryte gontem dachy. Ciekawe jest, że przy świątyni nigdy nie było zakrystii.

Cerkiew była dawniej świątynia klasztorną. Na wzgórzu istniał klasztor Bazylianów, mający charakter obronny, powstały zapewne łącznie z cerkwią, zlikwidowany już w XVIII wieku. Otoczony był podwójnym pierścieniem kamiennych murów z dwoma basztami i fosą. Ślady murów, datowanych na przełom XV i XVI wieku zachowały się do dziś.

W górnym krańcu wsi zachował się grekokatolicki zespół cerkiewny, powszechnie uważany za jeden z cenniejszych zabytków drewnianej architektury w Polsce. Charakteryzują go niezwykle interesujące rozwiązania architektoniczne i przestrzenne. Usytuowany w dolinie Radrużki, na niewysokim pagórku, posiadał niegdyś charakter obronny. Centrum zespołu tworzy drewniana cerkiew pw. Św. Paraskewy okolona wieńcem starych drzew i solidnym murowanym ogrodzeniem z bramą, dzwonnicą i murowanym domkiem diaka.

Obecna cerkiew wzniesiona została zapewne w na początku XVII wieku, niewątpliwie w miejscu starszej budowli. Odnośnie czasu jej powstania nie ma jednak wśród znawców jednolitego stanowiska.
Cerkiew posiada konstrukcję zrębową i tradycyjny układ trójdzielny składający się z prezbiterium, nawy i babińca. Wysoka prostokątna nawa nakryta jest dachem namiotowym zwieńczonym wieżyczką. Prezbiterium i babiniec, znacznie niższe, przykrywają dachy dwuspadowe. Budowlę obiegają dookoła szerokie soboty wsparte na słupach. Całość jest kryta i szalowana gontami.

Obecnie cerkiew nie jest użytkowana, ale pomimo tego utrzymana jest w bardzo dobrym stanie. Dwukrotnie w latach 60 i 90 XX wieku była poddana gruntownej restauracji. Obiekt udostępniony jest do zwiedzania w dniach i godzinach określonych na tablicy informacyjnej oraz indywidualne życzenie, po zgłoszeniu w pobliskim domu.

W krajobrazie przemyskiej starówki dominuje wysoka wieża archikatedry wskazująca miejsce położenia świątyni skrytej za dachami domów.

Bazylika archikatedralna obrządku łacińskiego pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela należy do najstarszych i najokazalszych kościołów w regionie. Jak dowodzą badania archeologiczne przeprowadzone w podziemiach archikatedry w latach 60 i 90 XX wieku, geneza powstania pierwszej świątyni w tym miejscu może sięgać przełomu X i XI wieku. Pod prezbiterium znaleziono fragmenty murów romańskiej rotundy z apsydą zabudowanej w XI-XII wieku.

Archikatedra posiada korpus trójnawowy, typu bazylikowego, z dwoma kaplicami po bokach naw bocznych i wydłużonym prezbiterium, do którego przylega zakrystia i skarbczyk. Fasada barokowa, prezbiterium wsparte kamiennymi przyporami zachowało wyraźnie gotycki charakter. Wystrój wewnętrzny bardzo bogaty, późnobarokowy z elementami gotyku i renesansu. Wnętrze gruntownie odrestaurowane w latach 90 XX wieku prezentuje się okazale, zachwyca blaskiem świeżych malowideł i złoceń, nie pozbawione jest jednak patyny wieków tworzącej osobliwy klimat każdej starej budowli.

Archikatedra, niezależnie od wartości kulturowych, jest obiektem o dużych walorach artystycznych i historycznych, stąd istnieją plany urządzenia w podziemiach trasy turystycznej, a także zainstalowania specjalnej windy na wieżę, z której szczytu roztacza się wspaniała panorama miasta.